عامری تاریخ زنده اهواز

آنگاه که باران می بارد و از کوچه های کاه گلیش می گذری بوی زندگی وحیات را از کوچه ها حس می کنی ،کوچه هایی که هنوز صدای لالایی مادران وشیهه اسبان وسرصدای ناخدایان وخدمه کشتی های تجاری به گوش می رسد.اینجا عامری اهواز است. درواقع عامری یک محله یا منطقه ای از اهواز نیست عامری همه اهواز است ،عامری تاریخ زنده ای است که هنوز کوچه پس کوچه هایش با عابر پیاده سخن می گویند ،سخنی از شکوه وعظمت شهری که روزی نامش با تمدن وعظمت ،شکوه واقتصاد وآب وسرسبزی عجین شده بود،

عامری را می توان تاریخ زنده اهواز دانست که هنوز از کوچه پس کوچه هایش صدای علوانیة وربابه به گوش می رسد . علوانیه ای که یاد آور شکوه از دست رفته عامری است ، عامری اهواز را می توان تنها باقی مانده تاریخ معاصر وگذشته اهواز دانست . تاریخی که گردی از غبار روزگار آنرا پوشانده است ونیاز به غبار روبی دوباره ای دارد تا مردم این دیار بدانند که هنوز عامری عامر وپایدار است . عامری کوچه های کاه گلی وآجرهای پنج سانتی وسردرهای کوتاه آجری، نیست بلکه عامری تاریخی زنده از گذشته تا به امروز است.عامری یاد آور روزهای پرشکوه شهر باستانی اهواز ،اهوازی که از گذشته دور تا به امروز یکی از شهرهای مهم این دیار بوده است . عامری تا صخیریه را می توان قلب تاریخی اهواز نامید هرچند که گوشه گوشه اهواز تاریخ وتمدنی زنده است .مگر می توان روستای بروال یا ناصریه یا حرشه دیگر مناطق اهواز را فراموش کرد.

بافت قدیم عامری به سبک اسلامی عربی ساخته شده اتاق هایی با طاق های آجری وحیاتی با اتاق های دور تادور حیات وحوض آب ونخل در میان حیات خانه ،دالان ها ونهرهای آب که از زیر عامری می گذرد نشان اهمیت عامری دارد،ریش سفیدان وبزرگان عامری می گویند که کانالهای کوچک وبزرگ از زیر خانه ها می گذشتند وباعث خنکی خانه ها می شدند ، مسجد عامری درفاصله کمی از قصر شیخ نبهان اول ساخته شده وگفته می شود که این مسجد جزء خانه شیخ نبهان بوده وشیخ آنرا تبدیل به مسجد کرده است ،باز معماری مسجد مانند دیگر مساجد اسلامی از چندین طاق مرتفع و ستون های زخیم ساخته شده وکاشی کاری های لاجوردی آن بسیار زیبا ست ، هرچند که در ترمیم اخیر که توسط میراث فرهنگی اهواز صورت گرفته دیوارهای سنگی مسجد را با آجر پوشانده اند وزیبایی طبیعی آنرا پوشانده اند . درمسجد عامری هنوز آثار وبقایای دیگ ها وکفکیر های هندی وجود دارد که به سفارش شیخ نبهان و فرزندانش از هند آورده شده اند وبرای مراسم عزاداری عاشورا مورد استفاده قرار می گرفتند ، جای منقل ها وآتشدان های بزرگ ودوده سیاه روی دیوار یاد آور روزهای رونق بندر عامری است. بندری که هنوز جای پایه های اسکلت های قایق های کوچک وبزرگ درمیان آب دیده می شود . درواقع اگر بخواهیم یادی از عامری داشته باشیم باید شیخ نبهان عامری(دوم) شیخ لفته وآسیه زن سخاوتمند که منطقه آسیه آباد را به مردم فقیر هدیه داد به یاد آورد. مسأله بسیار جالب در عامری عکس های قدیم مردم عامری است که بسیاری از جوانان عامری تحصیل کرده لبنان ، مصر ، عراق وبریتانیا بودند ،وآن روزهایی که کل ایران درجهل وسیه روزی دوران قاجار بود عامری ارتباطات علمی وتجاری با بسیاری از کشورهای متمدن داشت هنوز وقتی درکوچه های عامری قدم میزنی با پیرمردهایی مواجه می شوی که کت وشلوارهای شیک وعینک های زیبا وکفش های واکس زده مواجه می شوی که درحین صحبت بسیار با وقار درمقابل شما می ایستند ولفظ قلم وبسیار مؤدبانه سخن می گویند گاهی درسخنانشان کلمات عربی لبنان یا انگلیسی مشهود است که لهجه عامری را زیبایی دیگری داده است.

سردر های عامری بسیار زیبا وموقر اند ،دیوارهای خانه از سنگ های کوچک تراش خورده وبسیار صیقل خورده ساخته شده اند که گفته می شود این سنگ ها از صخیریه به این بخش منتقل می شدند وبرای ساخت خانه شیوخ و امیران عامری به کار می رفت ،خانه ها یک خانه پشتی دادند که مخصوص خدمتکاران است ودربخش کناری خانه اصطبل حیوانات وجود داردکه هنوز برخی از این خانه ها سالم وقابل ترمیم اند.

مندائیان عامری

مندائیان از قدیم الزمان ساکن اهواز وعامری بوده اند علاوه برآنها نشا نه های مسیحیت هم درمیان مردم عامری دیده می شود که این دلیل وجود مسیحیان درقدیم الزمان اهواز است.مندائیان تا سال ها پیش درعامری زندگی می کردند وبرخی از آنها مهاجرانی از شوشتر هستند که دردوره نادر شاه افشار وقتی شوشتر راغارت کرد ومندائیان را کشت به عامری اهواز پناهنده شدند وشاید برخی از آنها پیش از این درعامری بوده اند . هرچه هست مندائیان از قدیم الزمان یعنی دوره تمدن عیلام دراهواز بوده اند ودر عامری وجودشان نیز قدمتی تاریخی دارد.

مسیحیان اهواز

مسیحیان اهواز باقی مانده مسیحیان قبل از اسلام هستند یعنی کسانی که قبل از ورود دین اسلام درکنار مندائیان ویهودیان در این سرزمین زندگی می کردند ،از مقبره علی بن مهزیار اهوازی که خود از خانواده ای مسیحی بوده تا حدود پل روگذر قطار ابتدای ورودی عامری منطقه مسیحی نشین بوده که مقبره وچندین کلیسا داشته اند که به ظاهر یکی از کلیساهای این منطقه هنوز پابرجاست ولی به مسجد تبدیل شده است .خانواده مهزیار اهوازی از مسیحیان معروف همین منطقه بودند که بعدها فرزندشان مسلمان شد ونام علی را اختیار کرد.

– اهواز به دلیل جغرافیایی وموقعیت ژئوپلتیکی آن یعنی حصر شده بین سلسله کوها یا تپه هایی که تا کنون آثار آن از سه راه تپه تا آسیه آباد وجود داردبه این دلیل رودخانه موقعیت بسیار مهمی پیدا کرد،رودخانه نقش بسیار مهمی در عصر حکومت بنی کعب داشت. و نیز اگر مروری به داد و ستد های آن زمان داشته باشیم می بینیم اهواز به دلیل موقعیت جغرافیایی از امنیت قابل توجهی نسبت به شهرهای دیگر چون ناصریه و زاویه (زویه تا زرگان ) و ویس برخوردار بود اثار دیوار های بلند قلعه در این منطقه برای امنیت روابط اقتصادی به شکلی شگرف موثر بود از سوی دیگر صخره های تاریخی روبه روی این شهر روابط تجاری آبی را ضرورت بیشتری بخشید، بعد ها شهر ناصریه در زمان شیخ خزعل مورد توجه قرار گرفت و برای امنیت آن مجبور شد در دو سوی رودخانه بناهای نظامی احداث نماید تا بتواند امنیت این شهر را از سوی راهزنان تامین کند.

در بسیاری از آثار دیگر از عامری یاد شده واز زعامت شیخ نبهان وفرزندانش ذکری به میان آمده است. خانه ها وکاخ های عامری بیشتر مربوط به شیخ نبهان اول هستند که معاصر شیخ سلمان کعبی بوده ولی شیخ نبهان دوم معاصر شیخ خزعل می باشد ،شیخ نبهان دوم وفرزندانش همه تحصیل کرده وبا سواد بودند ودرکارهای حکومتی نمایندگان شیخ خزعل اند هرچند که نسبت فامیلی نزدیکی با هم داشتند .ولی خاندان شیخ نبهان درکارهای حکومتی چون تحصیل کرده غرب وکشورهای متمدن عربی بودند از بقییه افراد سرآمدتر بودند.شیخ حمید فرزند شیخ نبهان بخشی از زمین های خود را که به شرکتی بریطانیایی واگذار کرده بود وبه نام شیخ خزعل ثبت می کند که هنوز به نام خزعلیه اهواز است واین نشان احترام متقابل بین دو خاندان حاکم است.

آسیه فرزند شیخ لفته عامری باز از این خاندان است که منطقه آسیاباد را بین فقرا تقسیم کرد ودرواقع او اولین اهوازی است که خانه ایتام ومؤسسه خیریه راه انداخت وبه فقیران شهر اهواز کمک می کرد

میرزا عبدالوهاب عامری نیز از این خاندان است که پیمانکار پل هلالی اهواز بود .علاوه برآن حاج احمد عامری اولین نماینده مردم اهواز درمجلس ایران بوده است.

عامری درکتب جهانگردان غربی

لایارد، سراوستن هنری؛ «سفرنامة لایارد یا ماجراهای اولیه در ایران»، ترجمه مهراب امیری، انتشارات وحید، تهران، ۱۳۶۷. ش

هنت. جی. اچ «جنگ انگلیس و ایران در سال ۱۲۷۳. هـ. ق»، ترجمة حسین سعادت نوری، ضمیمه سال سوم مجله یادگار، تهران، ۱۳۲۷. ش

نجم‌الملک، حاج عبدالغفار؛ «سفرنامة خوزستان»، به کوشش محمد دبیر سیاقی، مؤسسة مطبوعاتی علمی، تهران، ۱۳۴۱. ش

لرد کرزن، ایران و قضیه ایران، ص ۴۲۵